နယ္ျခားေဒသက မွန္ကူကြက္ပံုရိပ္မ်ား (၆)

ျပင္ပ ေဆာင္းပါးရွင္ ဦးေအာင္သူၿငိမ္းက ထိုင္းႏိုင္ငံ Orchid Press က ထုတ္ေ၀တဲ့ အေမရိကန္လူမ်ဳိး၊ ဓာတ္ပံုဆရာ သတင္းေထာက္ ရစ္ခ်တ္ ဟမ္ဖရီစ္ ေရးသားထားတဲ့ "နယ္ျခားေဒသက မွန္ကူကြက္ပံုရိပ္မ်ား" (Frontier mosiac) ဆိုတဲ့ စာအုပ္အေၾကာင္း တင္ဆက္ေနပါတယ္။ ဒီတပတ္မွာေတာ့ နယ္စပ္ေဒသက မိတ္ေဆြ၊ ရန္သူမေရြး တိုက္ခိုက္ ေသေၾက ေစတဲ့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါအေၾကာင္းကို စာေရးသူက တင္ျပထား ပါတယ္။

ေသာတရွင္မိတ္ေဆြမ်ား ခင္ဗ်ား
ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္ေဒသ အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ေတာင္ပိုင္းကေန၊ ေျမာက္ ပိုင္းအထိ ႀကီးမားတဲ့အႏၱရာယ္တခု ရွိပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါပါပဲ။ ႏိုင္ငံတကာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ေဖာင္ေဒးရွင္း (Malaria Foundation International) အဖြဲ႔ အရဆိုရင္ ငွက္ဖ်ား ေဒသေတြမွာ ျဖစ္တဲ့ ၂၀ ရာစုစစ္ပြဲေတြမွာ စစ္ပြဲလက္နက္ေတြေၾကာင့္ ေသဆံုးတာထက္စာရင္၊ ငွက္ဖ်ား ေရာဂါေၾကာင့္ ေသဆံုးရတာ ပိုမ်ားတယ္လို႔ ေဖာ္ျပပါတယ္။ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ျဖစ္ရတာ ပါရာဆိုက္ ပိုးတမ်ဳိး ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီပိုးကို မ်က္ေစ့နဲ႔ မျမင္သာပါဘူး။ အႏုၾကည့္မွန္ေျပာင္းနဲ႔သာမွ ျမင္ရတာပါ။ ငွက္ဖ်ား ေရာဂါ ျဖစ္ေစတဲ့ပိုးေတြ က ထုတ္ျပန္ေၾကညာခ်က္ေတြလည္း မလုပ္ပါဘူး။ ဘယ္သူတေယာက္ကိုမွလည္း ေသနတ္နဲ႔ မပစ္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံေရးလည္း မလုပ္ပါဘူး။ အက်ဳိးအျမတ္အတြက္ ေရာင္း၊ ၀ယ္တဲ့ကိစၥေတြလည္း မလုပ္ၾကပါဘူး။ သူ႔က အျမင္သေဘာတရားေတြ လက္ကိုင္ထားတာ မရွိသလို၊ ခ်စ္ျခင္းမုန္းျခင္းလည္း မရွိပါဘူး။ ဘယ္ဘာသာတရား ကိုးကြယ္တယ္ဆိုတာလည္း ဂရု မစိုက္လွပါဘူး။ ရန္သူ-မိတ္ေဆြမေရြး ဒုကၡေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အခု ေဆာင္းပါးကိုေတာ့ စာေရးသူ ရစ္ခ်တ္က deadly bites "ေသေစေလာက္ေသာ ကိုက္ ဒဏ္ရာ" ဆိုၿပီး နာမည္ေပးထားပါတယ္။

ငွက္ဖ်ားေရာဂါပိုးက အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိပါတယ္။ Plasmodium malariae, plasmodium ovale, plasmodium vivax နဲ႔ plasmodium falciparum တို႔ဆိုၿပီး ရွိပါတယ္။ လူေသမႈ အမ်ားဆံုးျဖစ္ေစတဲ့ plasmodium ပိုးေတြက ပံုစံအမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ ေနၾကပါတယ္။ ငယ္ရြယ္စဥ္ဘ၀ merozoite ဆိုတဲ့ပံုစံ၊ ေနာက္ေတာ့ လျခမ္းလိုပံုျဖစ္လာတဲ့ tropozoite အဆင့္၊ ေနာက္ ပိုင္းရင့္လာတဲ့ schizoint အဆင့္ေတြရွိပါတယ္။ ဒီစကားေတြက ဂရိေ၀ါဟာရ ေတြျဖစ္ၿပီး အရင္ ဘီစီ ၅၀၀ ဂရိေခတ္ ကတည္းက သာဆို႔စ္ Thasos ကၽြန္းမွာ ကူးစက္ျဖစ္ေပၚေနခဲ့တယ္လို႔ သမိုင္းေတြက ဆိုပါတယ္။ ဒီငွက္ဖ်ားပိုးေတြကို ျခင္ ေတြက သယ္ေဆာင္ၿပီး လူေတြကိုကိုက္တဲ့အခါ ငွက္ဖ်ား ကူးစက္တာ ျဖစ္ေပၚပါတယ္။ အေနာဖလိဆိုတဲ့ ျခင္အမ်ဳိး ၆၀ ေလာက္ကမွ ငွက္ဖ်ားျဖစ္ေစတဲ့ပိုးေတြကို သယ္ေဆာင္ႏိုင္ၾကပါတယ္။ ျခင္မေတြကပဲ လူကို ေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ ပိုးေတြ သယ္ ေဆာင္လာၾကတာပါ။ ျခင္ေတြအူထဲမွာ အခု ပါရာဆိုက္ပိုးေတြက ေပါက္ဖြားရွင္သန္ပါတယ္။ ေနာက္လူထဲေရာက္လာတဲ့ အခါ သူတို႔က အသည္းမွာ၊ ေသြးထဲမွာ ရွင္သန္ေပါက္ဖြားေနၾကပါတယ္။ အခုလိုနယ္စပ္ေဒသေတြမွာ စစ္ပြဲေတြျဖစ္တဲ့ အခါ လူေတြေျပာင္းေရႊ႔အေျခခ်မႈ၊ စိုက္ပ်ဳိးေရး လုပ္ငန္းေတြ၊ ခရီးသြားလာမႈ ပံုသဏၭာန္ေတြ ေျပာင္းလဲသြားၾက ရပါ တယ္။ ေရႊ႔ေျပာင္းထြက္ေျပးရသူေတြ၊ ႏိုင္ငံေရး လႈပ္ရွားသူေတြ၊ သူပုန္ေတြ၊ အက်ဳိးအျမတ္အတြက္ လႈပ္ရွား ၾကတဲ့ ကုန္သည္ေတြ လည္း ငွက္ဖ်ားေပါရာေဒသကို ျဖတ္သန္းၿပီး ခရီးထြက္ၾကရပါတယ္။ ဒီအမွာ ကူးစက္မႈ ေတြ၊ ေသေၾကမႈေတြ ျပန္႔ပြားၿပီး ပိုမိုျဖစ္ေပၚလာရတာပါ။ အခု ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္မွာ ရိႈးကလိုးငွက္ဖ်ား သုေတသနဌာန ဆိုၿပီး ရွိပါတယ္။ မဲလစခန္းမွာ ဒုကၡသည္ ၃ ေသာင္းေလာက္ရွိေနတာ၊ သူတို႔က ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ကုေပးရင္း၊ ေရာဂါပိုးအေၾကာင္း ပ်ံ႔ပြားျဖစ္ေပၚပံု အေၾကာင္းလည္း သုေတသနလုပ္ေနၾကပါတယ္။ ၁၉၉၉ ခု၊ ဇူလိုင္တလထဲမွာ ဒီစခန္းထဲမွာ လူ ၁၀၀၀ ေလာက္က ပလပ္စ္မိုးဒီယမ္ငွက္ဖ်ားေရာဂါမ်ဳိး ခံစားရၿပီး၊ ၄၀၀ ေလာက္ကေတာ့ ဗိုက္ဗက္စ္ပိုး ကူးစက္ခံရတယ္လို႔ သိရပါတယ္။

တခါက နယ္စပ္ေဒသမွာ ေစတနာ့၀န္ထမ္း ေက်ာင္းဆရာလုပ္၊ စာသင္ေပးတဲ့ ဒတ္ခ်္လူမ်ဳိးလူငယ္ တေယာက္ အေၾကာင္း ကိုလည္း ေရးျပပါေသးတယ္။ သူက ပထမအႀကိမ္ငွက္ဖ်ား ဖ်ားစမွာ သူ႔ကို ေတာ္လွန္ေရးသမား အျဖစ္ ဂုဏ္တင္ေပးတယ္ ဆိုၿပီး ဂုဏ္ယူေနပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေနာက္တႀကိမ္လည္း ဖ်ားေရာ၊ ထြက္ ေျပးေတာ့တာပဲလို႔ ေရးခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာ ေက်ာင္းသားတေယာက္လည္း ငွက္ဖ်ားကို ကုဖို႔ဆိုၿပီး၊ အရက္နဲ႔ ေရာလိုက္တာ ပိုဆိုးဆိုးရြားရြား ခံစားရတယ္လို႔ ဆိုပါ တယ္။ ဦးေဏွာက္ထဲငွက္ဖ်ားပိုးေရာက္ရင္ ေသေစ ေလာက္တဲ့ အေျခအေန၊ ဦးေဏွာက္ပ်က္ ရူးသြပ္ေစေလာက္တဲ့အထိ လည္း ျပင္းထန္ပါတယ္။ ခုနက ေျပာ သလို ငွက္ဖ်ားက ကမၻာတလႊားေနရာ အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ျဖစ္ေနသလို၊ သမိုင္း အတိတ္ကာလတုန္းထဲက ျဖစ္ခဲ့ေတာ့ အရင္က ကုထံုးေတြအေၾကာင္းလည္း ေဖာ္ျပပါတယ္။ ဂရိေတြက ဘာလီဆန္ျပဳနဲ႔ ေရ-ပ်ားရည္ အေရာကို သံုးၾကပါတယ္။ တရုတ္ေတြကေတာ့ ကြင္ေဟာင္းလို႔ေခၚတဲ့ အရြက္တမ်ဳိးကို သံုးၾကၿပီး၊ အခုကာလ အာတီမီဆနင္းေဆးအျဖစ္ ထုတ္လုပ္သံုးစြဲေနတဲ့ အရြက္ပါ။ ပီရူးေဒသမွာလည္း ဆင္ကိုနာေခၚတဲ့ သစ္ေခါက္ တမ်ဳိးကို သံုး ၾကပါတယ္။ အဲဒီသစ္ပင္ကိုပဲ အခု ကရိုလိုကြင္းေဆးအျဖစ္ ထုတ္လုပ္ သံုးစြဲေနၾကပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ ကြီနင္းေဆးက ပိုလို႔ ေခတ္စားလာသလို၊ ဂ်ာမန္သိပၸံပညာရွင္ေတြက ျခင္ေတြကို အျဖစ္ျဖဳတ္ ႏိုင္ဖို႔ DDT ပိုးသတ္ေဆးကိုလည္း ထုတ္လုပ္ ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ေနာက္ပိုင္းမွာ DDT က အျခားဆိုးက်ဳိး ေတြေၾကာင့္ သိပ္မသံုးေတာ့ပါဘူး။ ငွက္ဖ်ားေဆးသစ္ေတြ ေပၚလာသလို၊ ပိုးေတြက ေဆးမတိုးနဲ႔ ျပႆနာလည္း ၾကံဳေနရပါတယ္။ ေဆးဒဏ္ကို ပိုလို႔ခံႏိုင္ရည္ ရွိလာပါတယ္။

ခုနက စာေရးသူေျပာခဲ့တဲ့ ရိႈးကလိုးသုေတသနဌာနကေတာ့ မဲေဆာက္ၿမိဳ႔မွာ ငွက္ဖ်ားကို တိုက္ခိုက္စစ္ဆင္ရ ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေနၾကတာပါ။ ၁၉၈၆ ခုႏွစ္က စတင္တည္ေထာင္ခဲ့ၿပီး၊ ႏိုင္ငံတကာ သုေတသနဌာနေတြ၊ တကၠသိုလ္ေက်ာင္း ႀကီးေတြနဲ႔ ႏိုင္ငံျခားဆရာ၀န္ေတြလည္း လာေရာက္လုပ္ကိုင္ေနၾကပါတယ္။ ေဒသခံ သူနာျပဳ၊ ၀န္ထမ္း ၂၀၀ ေလာက္က လည္း အတူပူးတြဲၿပီး ငွက္ဖ်ားသေဘာသဘာ၀၊ ပ်ံ႔ပြားပံုအေၾကာင္းေတြ ေလ့လာေနၾကတာပါ။ ေဒသခံေတြကို လက္ငင္း ကူညီႏိုင္ငံသလို၊ ႏိုင္ငံတကာ ေဆးပညာနယ္ပယ္မွာလည္း အသိသုတေတြ ပံ့ပိုးကူညီေပးရာ ေရာက္ပါတယ္။ သူတို႔က စစ္ပြဲတခုဆင္ရသလို ေျမပံုေတြ၊ စာရင္းဇယားေတြ၊ သင္တန္းေတြနဲ႔ ေသခ်ာ လုပ္ေဆာင္ေနၾကရတာပါ။ နယ္စပ္ေဒသမွာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါကို တိုက္ဖို႔ ေဆးအသစ္ မက္ဖလိုကြင္းကို စမ္းသံုးခဲ့ရာမွာ ၄၀% ေလာက္ပဲ အလုပ္ျဖစ္ေၾကာင္းလည္း သူတို႔ ေတြ႔ရပါတယ္။

တရုတ္ႏိုင္ငံကလာတဲ့ အာတီမီဆနင္းေဆးေတြမွာ အတုေတြနဲ႔ၾကံဳေတာ့ ျပႆနာေတြ ပိုဆိုးရပါတယ္။ သူတို႔က အခုအခ်ိန္မွာေတာ့ အျခားအစိုးရမဟုတ္တဲ့ အဲန္ဂ်ီအိုအဖြဲ႔အစည္း ၄-၅ ခုနဲ႔ ေပါင္းၿပီး ငွက္ဖ်ားတိုက္ဖ်က္ေရး အလုပ္အဖြဲ႔ ဖြဲ႔စည္းေဆာင္ရြက္ေနၾကပါတယ္။

နယ္စပ္မွာ ရိုးလ္က္စ္နာရီအတု၊ ခိုးကူးေခြ၊ ေဆာ့၀ဲယားအတုသာမက ေဆးအတုေတြလည္း ၾကံဳရတတ္ပံုကိုပါ စာေရးသူ က ထည့္ေဖာ္ျပပါေသးတယ္။ နယ္စပ္ေဒသမွာေတာ့ ဒီလိုပဲစခန္းသြားေနၾကရတဲ့အေၾကာင္း၊ အခန္႔ မသင့္ရင္ လူကိုပါ ေသ ေစတဲ့အထိ ေဆးအတုေတြက ဒုကၡေပးႏိုင္ေၾကာင္း စာေရးသူကေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္အပတ္မွာေတာ့ နယ္စပ္ေဒသက ဒြိဟရုပ္ပံု ေရာေထြးေနတဲ့ ၿမိဳ႔ကေလးေတြအေၾကာင္း ဆက္လက္တင္ျပ ပါမယ္။ အားလံုး ၿငိမ္းခ်မ္းေပ်ာ္ရႊင္ၾကပါေစ။

(ယခု ေဆာင္းပါးကို လြတ္လပ္ေသာအာရွအသံ ျမန္မာပိုင္းအစီအစဥ္ RFA မွ ထုတ္လႊင့္သြားခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါသည္။ RFA ၏ မူပိုင္သာျဖစ္ၿပီး ျပန္လည္ေဖာ္ျပျခင္း ျဖစ္သည္။)