ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ အာဏာရွင္စနစ္၊ ကေသာင္းကနင္း အေျခအေနႏွင့္ ၿပိဳယြင္းက်ဆင္းေနမႈ (၁၃)။ ျမန္မာႏိုင္ငံ နယ္စပ္ေဒသ မ်ားရွိ က်န္မာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ အေျခအေန

ၾသစေၾတလ်အမ်ဳိးသား တကၠသိုလ္က ထုတ္ေဝတဲ့ "ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ အာဏာရွင္စနစ္၊ ကေသာင္းကနင္း အေျခအေနနဲ႔ ၿပိဳယြင္းက်ဆင္းေနမႈ" စာအုပ္ကို တင္ျပေန ပါတယ္။ ၂ဝဝ၇ ခုႏွစ္၊ သံဃာေတာ္ေတြ ဦးေဆာင္တဲ့ ေရႊဝါေရာင္ ေတာ္လွန္ေရး ေနာက္ပိုင္း ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႔ ႏိုင္ငံေရး၊ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး အေျခအေနေတြကို သံုးသပ္ ေဖာ္ျပထားတဲ့ စာေရးသူအမ်ားရဲ႔ ေဆာင္းပါးေပါင္းစံု စာအုပ္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီတပတ္မွာေတာ့ စာအုပ္ေနာက္ဆံုး အခန္းအျဖစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံ နယ္စပ္ေဒသရွိ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ အေျခအေနအေၾကာင္း ဆက္လက္ တင္ျပပါမယ္။

ေသာတရွင္ မိတ္ေဆြမ်ားခင္ဗ်ား။
ျမန္မာႏိုင္ငံ နယ္စပ္ေဒသက က်န္းမာေရးအေျခအေနအေၾကာင္း ေဆာင္းပါးကို လူအမ်ား စုေပါင္းေရးသား ထားၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေစာမန္းမန္း၊ ကက္သရင္း စီ-တီလာ၊ ကက္သရင္း အိုင္-လီး၊ ကာရာ အိုေကာ္နာ တို႔ စုေပါင္းေရးသားထား ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အရင္တပတ္ကေတာ့ ျမန္မာတႏိုင္ငံလံုးမွာ က်န္းမာေရး ေစာင့္ ေရွာက္မႈစနစ္ က်ဆင္းညံ့ဖ်င္းလာတဲ့ အေၾကာင္း တင္ျပခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုက်ဆင္းလာတဲ့ က်န္းမာေရးအေျခအေန က တိုင္းရင္းသားအမ်ားစု ေနထိုင္ၾကတဲ့ ေဝးလံေခါင္သီတဲ့ နယ္စပ္ေဒသေတြမွာ ဆိုလို႔ရွိရင္ ပိုလို႔ဆိုးပါတယ္။ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ စနစ္ညံ့ဖ်င္းတဲ့ အေျခအေနသာမက စစ္ပြဲေတြ၊ ဖိႏွိပ္ဆက္ဆံခံေနရတဲ့ လူ႔အခြင့္ အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ၊ ႏွစ္ေပါင္း ၅ဝ-ေက်ာ္ၾကာ ျဖစ္ပြားလာတဲ့ ျပည္တြင္းစစ္ဆိုးက်ဳိးေတြကိုလည္း ခံစားေန ၾကရပါတယ္။ ဒီေဒသမွာ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈကလည္း အထူးနိမ့္က် လွပါတယ္။ စစ္ပြဲေတြ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ ေၾကာင့္ အိုးအိမ္စြန္႔ပစ္ ထြက္ေျပးရတာေတြရွိသလို၊ (နဝတ-နအဖ) စစ္အစိုးရ တက္လာၿပီးေနာက္ပိုင္းမွာမွ အဓမၼလုပ္အားခိုင္းေစမႈကလည္း သိသိသာသာ တိုးမ်ားလာပါတယ္။ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးစီမံကိန္းႀကီးေတြေၾကာင့္လည္း လူေတြ အိုးအိမ္စြန္႔ပစ္ ထြက္ေျပးရတာ၊ သူတို႔ အိုးအိမ္ကေန အတင္းအက်ပ္ ႏွင္ထုတ္ခံရတဲ့ ျဖစ္ရပ္ေတြလည္း အမ်ားအျပား ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလိုထြက္ေျပးတဲ့ ဒုကၡသည္အခ်ဳိ႔ကေတာ့ အိမ္နီးခ်င္း ႏိုင္ငံေတြဆီမွာ ခိုလႈံႏိုင္ ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အမ်ားစုကေတာ့ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ မထြက္ေျပးႏိုင္ၾကဘဲ ေတာေတာင္ထဲ ေျပးလႊားပုန္း ေအာင္းေနၾကရတာလည္း ရွိပါတယ္။ အခ်ဳိ႔က လည္း သူတို႔ဘိုးဘြားပိုင္ အိမ္ယာေတြကို စြန္႔ပစ္မထြက္ ေျပးခ်င္ ၾကလို႔ တဝဲလည္လည္နဲ႔ စစ္တပ္လာရင္ ေျပးေရွာင္လိုက္၊ မရွိရင္ ျပန္ေနလိုက္ လုပ္ေနၾကတာမ်ဳိးလည္း ရွိပါ တယ္။ ဒီလို ျပည္တြင္းမွာပဲ ေျပးလႊားေနၾကရတဲ့ ဒုကၡသည္ေတြကို (IDP) (ျပည္တြင္းဒုကၡသည္) ေတြလို႔ ေခၚၾက ပါတယ္။ ျမန္မာစစ္တပ္က ေနရာအႏွံ႔အျပားမွာ တိုးခ်ဲ႔ခ်ထားလာတာေၾကာင့္ ပိုလို႔ အက်ပ္အတည္း ၾကံဳေနၾက ရပါတယ္။ အခု ေဆာင္းပါးမွာ အဓိကထားေလ့လာထားတာကေတာ့ အဲသည္ျပည္တြင္း ဒုကၡသည္ ေတြရဲ႔ က်န္းမာေရး အေျခအေနပါ။

စစ္တပ္က တိုင္းရင္းသားသူပုန္အုပ္စုေတြကို အရင္ကေတာ့ ျဖတ္ ၄ ျဖတ္စစ္ဆင္ေရးနဲ႔ အင္အားခ်ိနဲ႔ေအာင္ လုပ္ေလ့ ရွိၾကပါတယ္။ ျဖတ္ ၄-ျဖတ္ ဆိုတာကေတာ့ လူေတြ႔ရင္ သတ္ျဖတ္တာ၊ ရိကၡာျဖတ္ေတာက္တာ၊ သတင္း အဆက္အသြယ္ ျဖတ္ေတာက္တာနဲ႔ ရန္ပံုေငြျဖတ္ေတာက္တာေတြ လုပ္ပါတယ္။ အထူးထိခိုက္နစ္နာ ရတာကေတာ့ ျပည္သူလူထုေတြပါပဲ။ တခါ အခုကာလမွာ ေနျပည္ေတာ္ၿမိဳ႔သစ္တည္ေဆာက္ၿပီး ၿမိဳ႔ေတာ္သစ္ လံုျခံဳေရးအတြက္ ေတာင္ငူ၊ ပ်ဥ္းမနား အေရွ႔ျခမ္း ေတာင္တန္းေဒသက တိုင္းရင္းသားေတြကို ေမာင္းထုတ္တာ ေတြ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ အေရွ႔ဖ်ားေဒသမွာ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး မလုပ္ေသးတဲ့ ကရင္၊ ကရင္နီ တိုင္းရင္းသားေတြ ကို တိုးလို႔ ထိုးစစ္ဆင္တာေတြ လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီေဆာင္းပါးမွာ ေဖာ္ျပထားတာကေတာ့ အဲသလို ျပည္သူေတြ ကို ပစ္မွတ္ထားလာလိုက္တာ ၂ဝဝ၆ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖၚဝါရီလက စခဲ့တဲ့ စစ္ဆင္ေရးေတြေၾကာင့္ လူ ၃၆ဝ ေက်ာ္ ေသဆံုး၊ ၃ဝ,ဝဝဝ ေက်ာ္ အိုးအိမ္မဲ့ ျဖစ္ခဲ့ရတယ္လို႔ ေဖာ္ျပပါတယ္။ အခုအခါ အပစ္ခတ္ရပ္စဲထားတဲ့အဖြဲ႔ေတြ ကိုလည္း ျမန္မာ့တပ္မေတာ္ေအာက္မွာ နယ္ျခားေစာင့္တပ္အျဖစ္ ေနရမယ္လို႔ အတင္းအက်ပ္ ပံုသြင္းေနတာ ေၾကာင့္ တင္းမာမႈေတြလည္း ျဖစ္ေနရပါတယ္။ ဒီလို ျပည္တြင္းဒုကၡသည္ေတြက အစိုးရက ေထာက္ပံ့ေပးတဲ့ က်န္းမာေရးဝန္ေဆာင္မႈေတြကို မရႏိုင္ၾကပါဘူး။ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ၿပီး တခ်ဳိ႔ အစိုးရမဟုတ္တဲ့ အန္ဂ်ီအိုအဖြဲ႔ ေတြ၊ တိုင္းရင္းသား အဖြဲ႔ေတြ ေပးတဲ့ အကူအညီေတြကို မွီခိုရပ္တည္ေနၾကရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ ရပ္တည္ ေနရတဲ့ အေျခအေနကို ေလ့လာတင္ျပထားတဲ့ နာတာရွည္ခံစားေနရတဲ့ အေရးေပၚကပ္ေဘး အေျခအေန (Chronic emergency) ဆိုတဲ့ အစီရင္ခံစာလည္း ရွိပါေသးတယ္။

ဒီလို ျပည္တြင္းဒုကၡသည္ေတြမွာ လူအေသအေပ်ာက္အမ်ားဆံုး ခံစားၾကရတဲ့ ေရာဂါကေတာ့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ လို႔ဆိုပါ တယ္။ ၁၂ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ေသႏႈန္းရွိတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ေတာထဲေတာင္ထဲ ေျပးလႊားေနရတဲ အေျခအေနကိုလည္း ထင္ဟပ္ေဖာ္ျပရာ ေရာက္ပါတယ္။ ဒုတိယျပႆနာကေတာ့ အာဟာရခ်ဳိ႔တဲ့မႈျပႆနာပါ။ ကေလး ၁၅ % ေလာက္မွာ အာဟာရခ်ဳိ႔တဲ့မႈ လကၡဏာေတြ ေတြ႔ေနရပါတယ္။ ဒါအျပင္ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိး ေဖာက္ ဖိႏွိပ္မႈေတြ၊ သူတို႔ရိကၡာေတြ လုယက္ဖ်က္ဆီးခံရတာ၊ စားနပ္ရိကၡာ မလံုျခံဳမႈကိုလည္း ၾကံဳေတြ႔ေနရတဲ့ အျပင္၊ ေသေစေလာက္တဲ့ ေျမျမဳပ္မိုင္း ေတြၾကားထဲ ေျပးလႊားေနၾကရသူေတြပါ။ အခ်ဳိ႔အဖြဲ႔အစည္းေတြေလ့လာ ခန္႔မွန္းခ်က္အရ အဲသည္လို ျပည္တြင္းဒုကၡသည္ အေရအတြက္က ၆ သိန္းကေန တသန္းေလာက္ေတာင္ရွိ တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

ျပည္တြင္းမွာ အေျခစိုက္ၾကတဲ့ အဲန္ဂ်ီအိုေခၚ ႏိုင္ငံတကာအကူအညီေပးေရးအဖြဲ႔ေတြက နယ္စပ္ေဒသေတြကို လက္လွမ္း မမွီၾကေတာ့ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ၿပီး အခ်ဳိ႔အဖြဲ႔ေတြက အကူအညီေပးၾကရပါတယ္။ ဒီအဖြဲ႔ေတြ အေၾကာင္းကိုလည္း အက်ဥ္းေဖာ္ျပထားပါတယ္။ အဲဒီလို အကူအညီေပးေနၾကတဲ့ အဖြဲ႔ေတြက နယ္လွည့္ ေက်ာပိုးအိပ္က်န္းမာေရး လုပ္သားမ်ားအဖြဲ႔၊ ေဒါက္တာ စင္သီယာေမာင္ ဦးေဆာင္တဲ့ မယ္ေတာ္ေဆးခန္း၊ နယ္စပ္ အေျခစိုက္ ျမန္မာႏိုင္ငံ က်န္းမာေရးပညာရွင္မ်ားအဖြဲ႔ (BMA)၊ အမ်ဳိးသား က်န္းမာေရးနဲ႔ ပညာေရး ေကာ္မီတီ (NHEC) ၊ ကရင္၊ ကရင္နီစသျဖင့္ တိုင္းရင္းသားအဖြဲ႔အစည္းေတြရဲ႔ က်န္းမာေရးဌာနေတြ ပါဝင္ ၾကပါတယ္။ ဒီအဖြဲ႔ေတြက က်န္းမာေရး ျပဳစု ေစာင့္ေရွာက္ ေပးမႈအျပင္၊ က်န္းမာေရး ပညာေပး၊ မ်ဳိးဆက္ပြား က်န္းမာေရးကိစၥေတြကိုလည္း ေဆာင္ရြက္ကူညီေပးၾကပါတယ္။ ဒီအဖြဲ႔ေတြထဲမွာ နယ္လွည့္ ေက်ာပိုးအိပ္ ေဆးလုပ္သားေတြအေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားရာမွာ သူတို႔အဖြဲ႔ေတြက ေတာေတာင္ထဲမွာ အဖြဲ႔လိုက္လွည့္လည္ လို႔ ျပည္တြင္းဒုကၡသည္ေတြကို ရွာေဖြၾကပါတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေက်ာပိုးအိပ္ေဆးအဖြဲ႔ တဖြဲ႔ဆိုရင္ လူ ဦးေရ ၂ဝဝဝ ေလာက္ကို ၾကည့္ရႈေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအဖြဲ႔သားေတြက ထိုင္းႏိုင္ငံ နယ္စပ္မွာ သင္တန္းေတြရယူ ႏိုင္ၾကသလို၊ ေတာေတာင္ထဲ ေျပးလႊားေနရတဲ့သူေတြမွာ မိခင္နဲ႔ ကေလးေသႏႈန္း က်ဆင္းလာေစဖို႔ ပညာေပး မႈေတြ၊ အရပ္လက္သည္ေတြကို ေလ့က်င့္သင္တန္းေပးတာေတြလည္း လုပ္ေဆာင္ ၾကပါတယ္။ ေဒါက္တာ စင္သီယာေမာင္ရဲ႔ မယ္ေတာ္ေဆးခန္းကေတာ့ ဒုကၡသည္ေတြနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းမွာ က်န္းမာေရးစရိတ္ႀကီးျမင့္ လြန္းလို႔ ေဆးကုသခံဖို႔လာၾကတဲ့သူေတြကို ကုသေပးၾကပါတယ္။ တိုင္းရင္းသားအဖြဲ႔ေတြရဲ႔ က်န္းမာေရးဌာန ေတြကလည္း သူတို႔ပိုင္ဆိုင္ဆက္စပ္ရာ ေဒသေတြမွာ ႏိုင္သမွ် ဝန္ထမ္းေပးၾကပါတယ္။ သူတို႔လုပ္ငန္းက လူသားခ်င္းစာနာမႈ ကူညီတဲ့ လုပ္ငန္းျဖစ္ေပမယ့္ သူပုန္ေတြကို ပံ့ပိုးေနတယ္ဆိုတဲ့ စြပ္စြဲခ်က္ေတြလည္းရွိပါ တယ္။ ျမန္မာစစ္အစိုးရ တပ္ေတြနဲ႔ ေတြ႔ၾကတဲ့အခါမွာလည္း သူတို႔အတြက္ အႏၱရာယ္က မေသးလွပါဘူး၊ အသက္ အႏၱရာယ္ရွိေနတဲ့ၾကားက စြန္႔စားေဆာင္ရြက္ေပးေနၾကရတာပါ။ ဒီအဖြဲ႔ေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေန တဲ့ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႔အစည္း အမ်ားအျပားလည္း ရွိပါတယ္။ ဥပမာအျဖစ္ ဒီေဆာင္းပါးမွာေတာ့ (Planet Care/ Global Health Access Program) ကို မိတ္ဖက္ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႔တခုအျဖစ္ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

ဒီလိုအခက္အခဲေတြၾကားမွာ ေဆာင္ရြက္ေနရေပမယ့္ ေအာင္ျမင္မႈေတြလည္း ရွိသေလာက္ ရွိပါတယ္။ နယ္လွည့္ ေက်ာပိုး အိပ္ေဆးအဖြဲ႔က ၂ဝဝ၆ ခုႏွစ္အတြင္းမွာ ေရာဂါေဝဒနာရွင္ေပါင္း ၇-ေသာင္းေက်ာ္ကို ကုသ ေပးႏိုင္ခဲ့တဲ့အျပင္၊ လက္သည္သင္တန္းေတြ၊ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ထိန္းခ်ဳပ္ေရး အစီအစဥ္ေတြ၊ လူမႈေရး သုေတ သန လုပ္ငန္းေတြကိုလည္း ေဆာင္ရြက္ေပးႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ နယ္စပ္တေလွ်ာက္ က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ သတင္း အခ်က္အလက္စနစ္ (Health Information System) တရပ္ကိုလည္း တည္ေဆာက္လုပ္ကိုင္ ေနၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ နိဂံုးခ်ဳပ္သံုးသပ္ခ်က္ အေနနဲ႔ေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ မရပ္စဲႏိုင္သေရြ႔ သူတို႔ က်န္းမာေရးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ေအာင္ျမင္တဲ့ စြမ္းေဆာင္မႈေတြကိုလည္း ဆက္ထိန္း သိမ္းထားဖို႔ ခက္လိမ့္မယ္လို႔ ေဖာ္ျပခဲ့ေၾကာင္းပါခင္ဗ်ား။ ဒီစာအုပ္မွာေတာ့ ဒီေဆာင္းပါးက ေနာက္ဆံုးပါပဲ၊ ေနာက္တပတ္မွာေတာ့ စာအုပ္ သစ္တအုပ္ကို မိတ္ဆက္တင္ျပေပးဖို႔ စဥ္းစားထားပါတယ္။ အားလံုး ၿငိမ္းခ်မ္း ေပ်ာ္ရႊင္ၾကပါေစ။

(ယခု ေဆာင္းပါးကို လြတ္လပ္ေသာအာရွအသံ ျမန္မာပိုင္းအစီအစဥ္ RFA မွ ထုတ္လႊင့္သြားခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါသည္။ RFA ၏ မူပိုင္သာျဖစ္ၿပီး ျပန္လည္ေဖာ္ျပျခင္း ျဖစ္သည္။)